TERAPIA EMDR

Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing - terapia odwrażliwiania
i przetwarzania za pomocą ruchu gałek ocznych) to nowoczesna, poparta badaniami, integracyjna metoda psychoterapii, stosowana w leczeniu skutków traumy (np. PTSD - Zespołu Stresu Pourazowego) oraz m.in. zaburzeń lękowych i depresyjnych.

​

Metoda ta została opracowana w latach 80. XX w. przez dr Francine Shapiro, a jej skuteczność została wielokrotnie potwierdzona w badaniach klinicznych. EMDR jest rekomendowana m.in. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA) oraz Europejskie Towarzystwo Badań nad Stresem Traumatycznym (ESTSS) jako jedna
z głównych metod leczenia PTSD i traumy.
 

Dla kogo jest EMDR?​

EMDR jest szczególnie pomocna dla osób, które doświadczyły bądź doświadczają:

• silnego stresu lub traumy (np. wypadek, przemoc, strata, napaść),

• trudnych doświadczeń z dzieciństwa, które wciąż wpływają na ich życie,

• zaburzeń lękowych, napadów paniki, natrętnych wspomnień,

• depresji lub poczucia braku kontroli nad emocjami,

• trudności w relacjach wynikających z dawnych zranień,

• poczucia niskiej wartości lub przekonania „coś ze mną jest nie tak”.

​​

Jak działa EMDR?

​

Czasem trudne doświadczenia nie zostają w pełni przetworzone przez mózg i zapisują się
w pamięci w sposób emocjonalnie intensywny – tak, jakby działy się „tu i teraz”. Ciało i psychika reagują wtedy w sposób nieadekwatny do sytuacji. Terapia EMDR pomaga „odblokować” te informacje i umożliwić ich właściwe przetworzenie.

​

Podczas sesji pacjent koncentruje się na konkretnym wspomnieniu lub trudnym uczuciu, jednocześnie wykonując stymulację bilateralną – np. śledzenie wzrokiem ruchu palców terapeuty lub stuknięcia. Ta forma aktywacji obu półkul mózgowych wspomaga naturalne procesy przetwarzania informacji.

​

1. Przetwarzanie informacji – co to znaczy?

Nasza psychika posiada naturalny system przetwarzania informacji – czyli zdolność integrowania i „porządkowania” doświadczeń w taki sposób, byśmy mogli z nich wyciągać wnioski i iść dalej. W codziennym życiu większość emocji, wspomnień i trudnych sytuacji jest skutecznie przetwarzana – stają się częścią naszej historii, ale nie wywołują już silnych reakcji.

Jednak w przypadku doświadczeń traumatycznych lub przytłaczających emocjonalnie, ten proces zostaje zakłócony. Wspomnienie „zamarza” w systemie nerwowym – zapisuje się nie tylko jako obraz, ale też jako intensywne emocje, przekonania („jestem bezwartościowy”, „świat jest niebezpieczny”) i reakcje ciała (napięcie, drżenie, ból).

​

Takie niezintegrowane doświadczenia mogą być źródłem objawów, takich jak:

• napady lęku,

• natrętne myśli i obrazy,

• unikanie,

• nadmierna czujność,

• trudności w relacjach,

• depresja, poczucie bezsilności,

• dolegliwości psychosomatyczne.

​

2. Co robi EMDR? – przetwarzanie, nie „zapominanie”

Terapia EMDR nie polega na hipnozie, tłumieniu wspomnień czy próbie ich „wymazania”. Zamiast tego aktywuje naturalną zdolność mózgu do przetwarzania i reintegracji – tak, by wspomnienie przestało być emocjonalnie bolesne, a stało się po prostu faktem z przeszłości.

Podczas sesji pacjent:

• koncentruje się na wybranym wspomnieniu (np. trudnym zdarzeniu, emocji, obrazie, przekonaniu),

• jednocześnie doświadcza stymulacji bilateralnej – np. śledzenia ruchem palców terapeuty, stuknięć)

​

3. Rola stymulacji bilateralnej (ruchy gałek ocznych itp.)

To właśnie naprzemienna aktywacja obu półkul mózgu – stymulacja bilateralna – jest kluczowym mechanizmem EMDR. Co ona robi?

• Wprowadza mózg w stan zbliżony do tego, co dzieje się podczas fazy REM snu (czyli fazy intensywnego przetwarzania emocjonalnego).

• Obniża poziom pobudzenia emocjonalnego – ułatwia myślenie, pozwala „przeglądać” wspomnienie bez bycia nim przytłoczonym.

• Wspiera proces łączenia wspomnienia z nowymi informacjami – np. „to było wtedy, ale dziś jestem bezpieczny/a”.

​

Dzięki temu zmienia się sposób, w jaki pamięć jest zapisana w mózgu. Osoba może nadal pamiętać wydarzenie, ale nie przeżywa go już z tą samą intensywnością emocjonalną. Zmienia się też często przekonanie na swój temat (np. z „jestem bezradny” → „mam wpływ” lub „jestem bezpieczny”).

​

4. Co dzieje się „w tle” – perspektywa neurobiologiczna

W skrócie:

• Ciało migdałowate (centrum emocji i strachu) przestaje reagować z taką siłą na wspomnienie.

• Hipokamp (odpowiedzialny za orientację w czasie) „porządkuje” wspomnienie jako coś, co wydarzyło się w przeszłości.

• Kora przedczołowa (decyzyjność, regulacja) odzyskuje kontrolę.

To złożony proces, ale jego efekt to odblokowanie emocji, przetworzenie ich i zmiana postrzegania siebie oraz sytuacji.

​

5. Efekt końcowy – więcej przestrzeni, spokoju i elastyczności

Pacjenci często opisują:

• uczucie ulgi, „jakby coś się domknęło”,

• wyraźne zmniejszenie objawów (lęku, natrętnych myśli, napięcia),

• lepsze rozumienie swoich reakcji i emocji,

• większą swobodę w podejmowaniu decyzji i byciu „tu i teraz”.

​

Jak wygląda sesja EMDR?

​

Terapia EMDR przebiega według ściśle określonego protokołu i zawiera 8 etapów:

1. Wywiad i planowanie terapii
   Celem tej fazy jest zebranie informacji na temat aktualnych trudności, historii życia
   i potencjalnych wspomnień do przetworzenia. Tworzymy wstępny „mapę” doświadczeń, które mogą być źródłem objawów.
    

2. Przygotowanie i nauka technik samoregulacji
   Zanim rozpoczniemy pracę z trudnymi wspomnieniami, uczymy się technik samoregulacji
   i tworzymy poczucie bezpieczeństwa. Kluczowe jest, by pacjent miał dostęp do tzw. zasobów (np. bezpiecznego miejsca, sposobów uspokajania się).
    

3. Ocena i identyfikacja wspomnień docelowych
   W tej fazie identyfikujemy konkretny „cel” do przetworzenia: wspomnienie, negatywne przekonanie o sobie, obraz, emocje i odczucia w ciele.
    

4. Desensytyzacja – czyli „odczulanie” za pomocą stymulacji bilateralnej
   To kluczowy moment terapii EMDR. Pacjent skupia się na wspomnieniu, jednocześnie wykonując stymulację bilateralną (np. śledzenie ruchem palców terapeuty). W trakcie tego procesu wspomnienie ulega osłabieniu emocjonalnemu i przekształceniu.
    

5. Instalacja pozytywnego przekonania
   Po wygaszeniu negatywnych emocji, w miejsce starego przekonania instalujemy nowe, bardziej wspierające.
    

6. Skanowanie ciała
   Pacjent skupia uwagę na swoim ciele, by sprawdzić, czy nadal są obecne jakiekolwiek napięcia lub dyskomfort związany z przetworzonym wspomnieniem.
    

7. Zakończenie sesji i stabilizacja emocji
   Celem tej fazy jest stabilizacja po zakończeniu pracy z materiałem traumatycznym lub emocjonalnie obciążającym. Terapeuta dba o to, by poziom pobudzenia był na tyle obniżony, aby pacjent mógł bezpiecznie zakończyć sesję. W razie potrzeby stosowane są techniki regulacji emocji
    

8. Ocena efektów ​
   Podczas kolejnej sesji przyglądamy się wykonanej pracy, oceniamy efekty oraz omawiamy ewentualne trudności.

​

Sesja trwa zazwyczaj 50–60 minut. Przed rozpoczęciem przetwarzania wspomnień, wspólnie
z pacjentem budujemy poczucie bezpieczeństwa, stabilności i dostęp do zasobów.

​​

Źródła:

• American Psychological Association (2017): Clinical Practice Guideline for the Treatment of PTSD.

• Lee, C. W., i Cuijpers, P. (2013). A meta-analysis of the contribution of eye movements in processing memories. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry.

• Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR): Basic Principles, Protocols, and Procedures. Guilford Press.

• van Der Kolk, B. (2024). Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

• World Health Organization (2013). Guidelines for the Management of Conditions Specifically Related to Stress.

​

​